With support from the European Union
Wspieranie zaangażowania pracowników w przedsiębiorstwach
Projekt nr VS/2012/0492
ref. VP/2012/003/013
LIDER: Związek Zawodowy Przemysłu Elektromaszynowego
Partnerzy: Federacion de Industria de Comisiones Obreras ( Hiszpania)
Samostalni Sindicat Metalaca Srbije (Serbia) Birlesik Metal (Turcja)
Wartość projektu ogółem: 133 449,44 euro ; wartość dotacji z UE : 106 673, 34 euro ; wkład własny 26 776, 10 euro.
Projekt dofinansowywany bezpośrednio przez UE.
Realizacja w okresie: 1 grudzień 2012 r. – 31 stycznia 2013 r.
Terminy oraz miejsca spotkań roboczych i seminariów
- Warszawa : 5.02.2013) – w spotkaniu wzięli udział czterej przedstawiciele partnerów ( po jednym z każdego kraju) oraz dwóch reprezentantów Lidera ( ZZPE)
- Wizyta studyjna w Belgradzie : 26.02.2013 r. – 2 uczestników z każdego kraju
- Seminarium robocze w Istambule : 07-09.05.2013r. – 5 uczestników z każdego kraju
- Konferencja końcowa w Madrycie : 21.11.2013 r. – 4 uczestników z każdego kraju
Cele projektu
Projekt jest odpowiedzią na potrzebę wsparcia sektora samochodowego poprzez zwiększenie uczestnictwa pracowników w procesy konsultacji i podejmowania decyzji w przedsiębiorstwach. Sektor samochodowy charakteryzuje się tym, że korporacje zatrudniają pracowników z wielu krajów do wykonywania zadań na różnych etapach produkcji. Szczególnie w ostatnich latach, w wyniku zaistniałego kryzysu ekonomicznego oraz nasilonego procesu globalizacji, w branży dochodziło do licznych fuzji, przejęć i relokacji, a zmiany te stanowią wyzwanie nie tylko dla zarządów przedsiębiorstw międzynarodowych, ale również setek pracowników.
Negatywne skutki podobnych zmian mogą być w pewnym stopniu zredukowane przy zaangażowaniu pracowników w konsultacje i negocjacje z zarządami poprzez wybranych przedstawicieli. Taka możliwość istnieje dzięki europejskiemu prawodawstwu, szczególnie Dyrektywie 2009/38/WE i 2002/14/WE, które dostarczają narzędzi do informowania i konsultowania pracowników oraz ich partycypacji, jednak pracownicy często nie znają zasad, na których mieliby być włączeniu te procesy konsultacji. Z powodu swojej szczególnej roli – reprezentowania interesów pracowników w przedsiębiorstwach – związki zawodowe są w stanie rozprzestrzeniać wiedzę dotyczącą wspomnianych procesów partycypacji wśród grupy docelowej. Projekt jest odpowiedzią na potrzebę wsparcia sektora samochodowego poprzez zwiększenie uczestnictwa pracowników w procesach konsultacji i podejmowania decyzji w przedsiębiorstwach. Projektodawcy uznali, że jego realizacja stwarza dodatkową szansę szansą dla przedstawicieli pracowników na pozyskanie praktycznej wiedzy w zakresie tworzenia i funkcjonowania Europejskich Rad Zakładowych w czasie planowanych spotkań.
Spotkanie w Warszawie
Pierwsze spotkanie w ramach projektu odbyło się w Warszawie, w dniu 5 lutego 2013 r. Uczestniczyli w nim przedstawiciele wszystkich partnerów. Przyjęto harmonogram dalszych spotkań, zatwierdzono przedstawione przez przedstawiciela Lidera Projektu – Przewodniczącego ZZPE Stanisława Janasa – założenia projektu, wskazane cele i zadania. Ekspert z ramienia ZZPE przedstawił prezentację chrakteryzującą branże przemysłu motoryzacyjnego w Polce oraz zasady działania związków zawodowych.
Spotkanie w Belgradzie
Gospodarzami drugiego spotkania w Belgradzie w dniu 25 lutego 2013 r. – organizowanego w ramach projektu „ Fostering Involvement of Workers in Undertakings (F.I.W.U.) – „Wzmocnienie Uczestnictwa Pracowników w Przedsiębiorstwach” – dofinansowywanego bezpośrednio przez Komisję Europejską była organizacja Srbije Samostalni Sindikat Metalaca ( Samorządny Związek Zawodowy Metalowców w Serbii. W jednodniowym seminarium wzięło udział kilku przedstawicieli kierownictwa Związku Serbskich Metalowców z przewodniczącym : oraz reprezentanci Federación de Industria de Comisiones Obreras – z Hiszpanii (kol. Eugenio Duque Escalon i Hilario Castillo Guardiazabal – przedstawiciele organizacji związkowych w przemyśle motoryzacyjnym) ) ; Birlesik Metal-Is ( kol. Ayhan Ekin i Eyup Ozer – przedstawiciele kierownictwa krajowego Związku z Turcji) oraz Związku Zawodowego Przemysłu Elektromaszynowego (kol. Adam Jarosiński – kierownik projektu i Mirosław Gonciarz – członek Zarządu Krajowego ZZPE).
Głównym tematem obrad była analiza i ocena realizacji prawa pracowników do informacji i konsultacji oraz ocenie roli i zaangażowania związków zawodowych w realizacji wymienionych praw, zawartych w dyrektywach UE.
Spotkanie rozpoczęto od prezentacji przewodniczącego Związku Zawodowego Metalowców Serbii kol. Zorana Bujowicza, który przedstawił stuletnią historię Związku.
Seminarium robocze w Istambule
W dniach 7 – 8 maja 2013 r. odbyło się w Istambule robocze seminarium, realizowane w ramach projektu Fostering Invelovement of Workers in Undertakings (Wzmocnienie uczestnictwa pracowników w przedsiębiorstwach) w partnerstwie Związku Zawodowego Przemysłu Elektromaszynowego ( Polska), Federacion de Industria de Comisiones Obreras (Hiszpania), Samostalni Sindykat Metalaca Srbije (Serbia) i Birlesik Metal-is (Turcja)
Projekt jest odpowiedzią na potrzebę wsparcia dla idei zwiększenia uczestnictwa pracowników w procesy konsultacji i podejmowania decyzji w przedsiębiorstwach branży przemysłu motoryzacyjnego. W trakcie obrad przedstawiciele partnerów zajmowali się głównie analizą i oceną procesów wdrażania i realizacji dwóch głównych dyrektyw unijnych, dających pracownikom prawo do informacji, konsultacji i partycypacji, zarówno na poziomie krajowym, jak również międzynarodowym, tj. Dyrektywy 2002/14/WE oraz Dyrektywy 2009/38/WE.
Polskiej delegacji przewodniczył kol. Stanisław Janas – przewodniczący ZZPE
Obrady seminarium otworzył sekretarz generalny Związku Metalowców Birlesik-is w Turcji SELÇUK GÖKTAŞ, koncentrując uwagę na narastającym konflikcie między kapitałem i pracą, gdzie kapitał i reprezentujące go siły – zarówno ekonomiczne jak również polityczne – dążą do skłócenia stron rynku pracy, ograniczenia roli i społecznego znaczenia ruchu zawodowego. Dlatego też – jak stwierdził – turecki ruch związkowy liczy na międzynarodową solidarność świata pracy. Ponadto podkreślił, że projekt, który wspólnie realizujemy, stanowi pomost do nawiązania ściślejszej współpracy branżowej – dzięki tego typu kontaktom możemy nie tylko porównać sytuację pracowników branży motoryzacyjnej w Europie, ale również stworzyć wspólny front i zbudować solidną międzynarodową barykadę przeciwko rosnącemu rozwarstwieniu dochodów, ubożeniu pracowników, zawłaszczaniu owoców pracy przez coraz węższą grupę oligarchiczną. Przedstawiając sytuację ekonomiczną i społeczną w Turcji wskazał na nierzetelność oficjalnych danych dotyczących poziomu bezrobocia (w ocenie niezależnych ośrodków badawczych bezrobocie przekracza w Turcji 30%, gdy rząd wykazuje jedynie ok. 18 %) oraz na gwałtowny, skokowy rozwój gospodarczy, który potęguje problem rozwarstwiania dochodów i rozszerzania skali ubóstwa. Przedstawiając historię ruchu zawodowego w Turcji i Związku Birlesik-is Metal szczególnie podkreślał martyrologię okresu przewrotu wojskowego w 1980 r. gdy rozwiązano wszystkie związki zawodowe i partie polityczne, zaś działaczy rozstrzeliwano lub aresztowano i więziono długie lata. Proces wdrażania demokracji w Turcji ma dziś specyficzny charakter, niekiedy trudny do zrozumienia w krajach Unii, dlatego też turecki ruch zawodowy z dużym sceptycyzmem ocenia procesy akcesji do Unii Europejskiej, przestając wierzyć, że możliwe jest wejście Turcji do UE w dającym, się przewidzieć i określić czasie.
W trakcie dyskusji i wspólnej analizy sytuacji branży motoryzacyjnej w krajach partnerów projektu podkreślano, że zarówno Turcja (proces akcesji rozpoczęty w 2006 r.) jak i Serbia ( proces akcesji w 2012 r.) nie tylko nie przeniosły na grunt prawa krajowego przepisów dyrektyw 2002/14 i 2009/38 WE, ale nie rozpoczęły nawet procesów przystosowawczych, zaś obecne prawa krajowe w zakresie dostępu pracowników do informacji i konsultacji, w tym również prawa związkowe, są mocno okrojone, zwłaszcza w zakresie praktycznego ich stosowania, w stosunku do standardów nakreślonych w UE. W Turcji krajowe przepisy dopuszczają jedynie do negocjacji (między rządem i związkami zawodowymi i przedstawicielami pracodawców) na temat płacy minimalnej. Partnerzy z Polski wskazali, jak ogranicza się rolę i znaczenie branżowych układów zbiorowych pracy na rzecz porozumień w przedsiębiorstwach, co prowadzi do zwiększania skali rozpiętości dochodów i odcina ruch zawodowy od ekspertów i doradców. Przedstawiciele Związku Metalowców z Serbii stwierdzili, że branżowe układy zbiorowe tracą na znaczeniu w konfrontacji z układami zbiorowymi stosowanymi w dużych korporacjach, wchodzących do Serbii na warunkach negocjowanych bezpośrednio z rządem (np. Fiat).
Umowy zbiorowe, które są w UE podstawowym rezultatem dialogu społecznego na poziomie branży i przedsiębiorstwa w Turcji dotyczą jedynie pracowników zorganizowanych w związki zawodowe i obejmują zaledwie kilkadziesiąt tysięcy pracowników ( na ponad 25 milionów zatrudnionych). W Serbii porozumienia płacowe przenoszone są z poziomu branżowego na poziom przedsiębiorstw. Jednocześnie napływający kapitał, tworząc w Serbii nowe miejsca pracy, wykorzystuje głównie niski poziom płac, odbiegający od średniej europejskiej co najmniej o połowę.
Po prezentacji przedstawiającej prawa i obowiązki przedstawicieli pracowników w Europejskich Radach Zakładowych oraz wykładzie dotyczącym procedur zakładania Europejskich Rad Zakładowych i zasad ich działania, rozpoczęła się dyskusja, ogniskująca wokół barier utrudniających wymianę informacji na poziomie europejskich związków branżowych. Wszyscy uczestnicy dyskusji podkreślali wagę i znaczenie bezpośrednich kontaktów w ramach tego projektu, uznając że należy podjąć starania w kierunku jego kontynuacji.
Porównując warunki pracy i płacy partnerzy projektu wskazali na rażące wprost różnice : w Turcji podstawowy, tygodniowy wymiar czasu pracy wynosi 45 godz., ale pracuje się przeciętnie 52 godz. W Polsce oficjalny czas pracy to 40 godz., ale średnio Polak pracuje ok. 48 godz. W Serbii ustawowy czas pracy (48 godz.) jest notorycznie przekraczany. Porównywanie wynagrodzeń( średniego i minimalnego) prowadziło do podobnych wniosków : średnia płaca serbskiego pracownika branży motoryzacyjnej wynosi ok. 350 euro, w Polsce ok. 900 euro, w Turcji – podobnie jak w Polsce, natomiast w Hiszpanii przekracza poziom 2000 euro, przy czym poziom zarobków w przemyśle samochodowym jest tylko luźno związany z wydajnością czy pracą bezbrakową.
Uczestnicy seminarium przyznali w dyskusji, że doskonałym miejscem na tego typu dyskusje winny być spotkania przedstawicieli Europejskich Rad Zakładowych. W trakcie spotkań ERZ należy rozmawiać nie tylko o problemach samych korporacji, ale również o problemach jej pracowników w kontekście ponadnarodowym.
W podsumowaniu dyskusji stwierdzono, że europejski przemysł motoryzacyjny, dający zatrudnienie 12 milionom osób, jest nie tylko nośnikiem postępu technicznego i technologicznego, ale dzięki długoletniej tradycji działania w tej branży ruchu zawodowego jego pracownicy tworzą silne organizacje pracownicze, które skutecznie walczą o dobre warunki pracy i płacy.
Dzisiaj, gdy Europa staje się dla gospodarki i kapitału, jednym wspólnym systemem ruch pracowniczy musi jednoczyć się w podobnym tempie i nie pozwalać kapitałowi na maksymalizacje zysków jedynie przez wykorzystywanie różnic w poziomie płac w systemach narodowych.